Düşen petrol fiyatlarının Latin Amerika üzerindeki etkisi
Son zamanlarda petrol fiyatlarında yaşanan düşüş, önemli bir emtia üreticisi olan Latin Amerika’daki ülkeleri farklı şekillerde etkiliyor. Düşen uluslararası petrol fiyatlarından hangi ülkeler yararlanabilir ve diğerleri bundan neden olumsuz etkilenir?
Petrol fiyatları son aylarda bir serbest düşüş yaşıyor; 20 Haziran 2014 tarihinde 114,81 dolar ile zirveye ulaşan fiyatlar 28 Ocak 2015 itibariyle 48,47 dolara indi (bakınız Grafik 1). Bu %57,8’lik düşüş üretimdeki artışın yanında talepteki düşüşle ilişkilidir. Arz tarafında, ABD’de son zamanlarda yaşanan kaya petrol devrimi ülkedeki üretimi son otuz yılın en yüksek düzeyine çıkarmıştır. Öte yandan, ana tüketici konumundaki Çin’de ise (toplam petrol tüketiminde %12’lik paya sahip), GSYH artışındaki yavaşlama sebebiyle talep miktarında düşüş yaşanıyor. OPEC’in 27 Kasım’da almış olduğu üretimi aynı seviyelerde tutma kararı, petrol fiyatları üzerindeki aşağı yönlü baskıya katkıda bulunmuştur. OPEC´in kararının altında yatan amaç, nispi karlılıklarını düşüren kaya petrolüne yapılacak yeni yatırımları caydırmaktır.
Petrol fiyatları (Brent, ABD Doları)
Petrol fiyatlarının Latin Amerika’daki etkisi, bu düşük fiyatların daha ne kadar süreceğine bağlıdır ve bölgedeki ülkeler arasında farklılık göstermektedir.
Venezüella en fazla etkilenen ülkedir ve IMF petrol fiyatlarındaki her 10 $’lık düşüşün ticaret dengesini GSYH’nın %3,5’i kadar düşüreceğini tahmin etmektedir. Net petrol ihracatçısı konumları göz önüne alındığında, Kolombiya ve Ekvator petrol fiyatlarındaki düşüşten en fazla etkilenen ikinci ve üçüncü ülkelerdir.
Öte yandan, Şili, Brezilya, Arjantin ve Peru’nun ticaret dengelerinin olumlu etkilendiği görülmektedir. Bununla birlikte, orta vadede düşük petrol fiyatları Arjantin ve Brezilya’daki akaryakıt yatırım planlarını olumsuz etkileyebilir.
Kolombiya, Şili ve Arjantin için Tahminler
Coface Latin Amerika ekonomisti Patricia Krause,bu konuda şunları belirtiyor:"Coface Latin Amerika’da 2015 yılında büyümenin iyileşeceğini ve GSYH artış oranının %2,3 olacağını tahmin ediyor. Görünümdeki iyileşmeye rağmen, özellikle Brezilya’daki durgunluk senaryosu sebebiyle bu oran yine de zayıf olarak değerlendiriliyor. Brezilya Latin Amerika’daki ekonomik faaliyetin önemli bir kısmını oluşturuyor ve en azından kısa vadede ekonomisinin hızlanması olası görülmüyor”.
Kolombiya’da,ekonomik faaliyetin güçlü kalmaya devam edeceği tahmin ediliyor. Özellikle altyapı ve sosyal konut yatırımları ile hanehalkı tüketimi sayesinde iç piyasanın büyümeyi sürükleyeceği düşünülüyor. 2014 sonu itibariyle enflasyon oranı %3,66 olarak gerçekleşti ve %3’lük ortalama hedefi (hedefin orta noktası olan %3’ü) aştı. Petrol fiyatlarında son aylarda yaşanan düşüş ülkenin ticaret durumunu kötüleştiriyor ve ülkenin para birimini etkileyerek fiyatlar üzerinde yukarı yönlü baskı oluşturuyor.
Şili’de, 2013 yılının son çeyreğinden bu yana ekonomik faaliyet yavaşlıyor ve 2014’ün üçüncü çeyreği itibariyle 2009 yılından bu yanaki en düşük büyüme oranı gerçekleşti (bir yıl önceye göre %0,8). Bu durum temel olarak ticaret dengesini ve yatırım planlarını olumsuz etkileyen düşük bakır fiyatları ile ilişkilendiriliyor. Şili’de ihracat GSYH’nın %27’sini oluşturuyor ve ihracat sepetinin yarısı madeni emtialarından oluşuyor. Eylül 2014 sonunda yasalaştırılan vergi reformu da işletmeler arasında güven düzeyinin düşmesine katkıda bulundu.
Arjantinhalen bir çalkantı senaryosundan geçiyor. 2014 yılında ekonomik faaliyetin daraldığı tahmin ediliyor; enflasyon oranı %40’a yakın (resmi olmayan kaynaklara göre); uluslararası rezerv sıkıntısı yaşanıyor ve borç temerrüdü durumu henüz çözülebilmiş değil. Coface GSYH’nın 2014 yılında %1,5 daraldığını ve yüksek enflasyon, kötüleşen istihdam piyasası ve gelecek senaryolarına ilişkin düşük güven düzeyi ile ilişkili olarak azalan hanehalkı tüketimi sebebiyle 2015 yılında da %1 daralacağını tahmin etmektedir.
Önemli Sektörlere Yakından Bakış
- Şili Madencilik Sektörü
Maden ürünleri arasında bakır lider konumunu koruyacaktır ancak zorlu bir senaryo ile karşı karşıyadır. Madencilik Şili ekonomisinin önemli temel direklerinden birisini oluşturmaktadır. Ülke en büyük bakır üreticisi konumundadır (dünyadaki bakır arzının yaklaşık üçte biri) ve aynı zamanda altın, gümüş, molibden, demir ve kömür de üretmektedir. Bakır, Şili’nin ihracatında %50 ve gayrisafi yurt içi hasılasında %15’lik paya sahiptir. Yükselen üretim maliyetleri bu segmentin performansı için bir tehdit oluşturabilir.
- Kolombiya İnşaat Sektörü
Petrol sektöründeki olumsuz görünümün aksine bu sektör, güçlü büyümenin ve zayıf altyapının öne çıktığı bir ortamda önemli fırsatlar sunuyor. Son yıllarda iyi bir performans sergileyen Kolombiya’da inşaat sektörü de iyi bir performansa sahip. İnşaat sektörü ekonominin en fazla öne çıkan sektörlerinden birisi konumunda.
- Arjantin Otomotiv Sektörü
Zayıf ekonomik senaryo sektörü etkiliyor. Arjantin, Latin Amerika’daki 3. ve dünyadaki 23. en büyük otomotiv üreticisidir. Arjantin’de otomotiv sektörü GSYH’nın yaklaşık %5’ini ve sanayi üretiminin %20’sini oluşturuyor. Öte yandan, özellikle ülkenin mevcut ekonomik senaryosu ve bunun tüketici güveni ve satın alma gücü üzerindeki etkileri sebebiyle 2014 yılında faaliyet düzeyi hayal kırıklığı yaratmıştır.