Donald Trump'ın Grönland üzerinde ekonomik veya askeri tedbirler almayı göz ardı etmeyeceğine dair son açıklamaları, ülkeyi yeniden gündeme taşıdı ve Grönland Başbakanı, Danimarka Başbakanı ile diğer AB ve NATO liderlerinden tepki aldı. Peki, Trump Grönland'ı neden istiyor ve bu ada onun için neden stratejik önem taşıyor?
Grönland: Balıkçılığa ve Danimarka Desteğine Bağımlı Bir Ekonomi
Grönland, yaklaşık 60.000 nüfusa sahip küçük bir ekonomidir. Danimarka Krallığı’nın (Danimarka ve Faroe Adaları ile birlikte) özerk bir bölgesi olan Grönland, iç işlerinde bağımsız hareket ederken dış politika, savunma, para politikası ve vatandaşlık gibi konular Danimarka'nın yetkisi altındadır. Grönland halkı, Danimarka vatandaşlığına sahiptir ve Danimarka vatandaşlarıyla aynı haklardan yararlanır.
Ülkenin ekonomisi ağırlıklı olarak balıkçılık ve büyüyen turizm sektörüne dayanırken, iki aktif madeni bulunan bir madencilik sektörü de mevcuttur. Kamu sektörü, iç istihdamın yaklaşık yarısını oluşturmaktadır.
Grönland ayrıca Danimarka hükümetinden aldığı "bloktilskud" adlı blok hibe ile büyük ölçüde desteklenmektedir. Bu destek, hükümet gelirlerinin yaklaşık yarısını oluştururken, ihracatının %50'si Danimarka'ya, ithalatının %60'ı ise Danimarka’dan yapılmaktadır.
Nisan 2025 Seçimleri: Bağımsızlık Tartışmaların Odağında
Grönland, Nisan 2025'e kadar seçimlere gidecek ve bu seçimlerde ülkenin geleceği ile olası bağımsızlık konusu ana gündem maddesi olacak.
Grönland Başbakanı ve sosyalist Inuit Ataqatigiit partisinin lideri Múte B. Egede, yeni yıl konuşmasında, yaklaşan hükümet döneminde bağımsızlık referandumu için bir komisyon kurulacağını açıkladı. Bu komisyon, meşru bir referandumun nasıl olması gerektiğini, hangi soruların yöneltileceğini ve kampanya süresinin ne kadar olacağını belirleyecek.
Bu açıklama, Nisan 2023'te bölgesel parlamentoya sunulan ve bağımsızlık sonrası yürürlüğe girmesi öngörülen Grönland Anayasası çalışmasının ardından geldi.
Komisyon, referandum sürecine dair çalışmalarını tamamladıktan sonra, bağımsızlık oylaması ilan edilebilir. Eğer sonuç bağımsızlık yönünde çıkarsa, Danimarka parlamentosunun onayı gerekecek. Ancak şu ana kadar yalnızca iki küçük parti bu sürece karşı çıkabileceğini belirtmiş durumda.
Bağımsızlık fikri Grönland halkı arasında popüler olsa da zamanlamaya dair görüşler farklılık göstermektedir.
2016 yılında yapılan bir ankete göre, halkın %64'ü bağımsızlığı "önemli" olarak değerlendirdi [1]. Ancak 2017'de yapılan başka bir araştırmaya göre [2], halkın ve politikacıların %80’i, bağımsızlığın yaşam standartlarını düşürmesi halinde bunu reddedeceklerini belirtti. Bu durum, bağımsızlık sonrası Danimarka’nın sağladığı ekonomik desteğin kesilme olasılığıyla ilişkilendiriliyor.
Ayrıca, para politikası, iş gücü, yükseköğretim gibi konular hâlâ çözüme kavuşmuş değil. Bu nedenle, en azından önümüzdeki iki yıl içinde bir referandum düzenlenmesi olası görünmüyor. 2025 seçimlerine giren partilerin büyük bölümü, bağımsızlık referandumu için kesin bir tarih belirlemeye yanaşmıyor. Hatta en bağımsızlık yanlısı parti olan Naleraq bile şu aşamada bir tarih vermekten kaçınıyor.
Trump’ın Grönland’e Olan İlgisi Ne?
rönland, küresel açıdan büyük bir stratejik öneme sahiptir ve son yıllarda artan yatırımlarla dikkat çekmektedir. Örneğin, Çin’in madencilik ve altyapı projeleriyle ilgilenmesi, ABD’nin tepkisini çekmişti.
ABD açısından Grönland’in önemi üç temel alanda öne çıkıyor: savunma, ticaret ve kritik mineraller.
Diye vurguluyor Jonathan Steenberg, Coface Kuzey Avrupa Ekonomisti.
Savunma:
Grönland, coğrafi olarak Kuzey Amerika kıtasının bir parçasıdır ve ABD’nin Maine eyaletine ve Rusya’ya yalnızca 2.000 km mesafededir. ABD'nin burada 1940'lardan bu yana varlığını sürdüren Pituffik Uzay Üssü bulunmaktadır. Bu üs, şu anda ağırlıklı olarak erken uyarı ve gözetleme faaliyetleri için kullanılmaktadır.
Ticaret:
Küresel ısınmanın Kuzey Kutbu'nda hızlanmasıyla birlikte yeni ticaret yollarının açılması bekleniyor. Bu durum, Asya ile Avrupa arasındaki yolculuk süresini üçte bir oranında kısaltabilir. Grönland, bu yeni rotalar üzerinde söz sahibi olabilecek konumda olduğundan, küresel ticarette daha büyük bir rol oynayabilir.
Nadir Mineraller ve Doğal Kaynaklar:
Grönland'da şu anda yalnızca iki aktif maden bulunuyor (nadir toprak elementleri ve altın üzerine odaklı). Ancak, madencilik için büyük potansiyel taşıyan alanlarda çeşitli arama faaliyetleri yürütülüyor ve çok sayıda ruhsat verilmiş durumda. Avrupa Komisyonu’nun kritik mineraller listesinde bulunan 34 elementten 25’i Grönland’da bulunuyor.
Ancak, sert iklim koşulları ve zorlu hava şartları nedeniyle birçok bölge şu ana kadar ekonomik olarak sürdürülebilir bir madencilik operasyonu için uygun görülmedi. Bununla birlikte, küresel arz güvenliği konusundaki endişeler ve iklim değişikliği nedeniyle, Grönland'daki madencilik faaliyetleri yeniden değerlendiriliyor.
Bu noktada, iç siyasetin de büyük bir etkisi var. 2021 yılında kabul edilen bir yasa ile Grönland, yeni petrol ve doğalgaz arama ruhsatlarının verilmesini yasakladı ve uranyum madenciliğini durdurdu.
Bağımsızlık yönünde olası bir referandum, Grönland’ın geleceği hakkında önemli soruları gündeme getiriyor. Küçük nüfus yapısı nedeniyle, ülkenin büyük bir devlete bağımlı olması muhtemel görünüyor. Bu, Danimarka ile serbest birlik anlaşması şeklinde olabileceği gibi, ABD veya Çin gibi başka ülkelerle de olabilir.
Kaynaklar:
[1] Massivt flertal for selvstændighed
[2] Redaktør: Grønlændere vil ikke ofre levestandard for selvstændighed | Indland | DR
