Panaroma Romanya
Romanya 2013 yılında ekonomik büyümede ön saflarda yer aldı ancak 2014 yılındaki daralma sonrası bu performansı tekrar yakalayabilecek mi?
Romanya’nın ekonomik performansı ülkeyi Avrupa’daki toparlanmada başı çeken ülkelerden biri haline getirdi. Ülkenin büyüme oranı beklentileri aşarak 2013 yılında yüzde 3,5 olarak gerçekleşti. Yabancı müşterilere yönelik otomobil üretimi başta olmak üzere, sanayi ve tarım sektörleri en büyük katkıda bulunan sektörler oldu. Romanya bu büyüme hızını 2014 yılında sürdüremeyecek olsa da görünümü yine de olumlu.
2013: Büyüme yılı
2013 yılında Romanya’nın reel GSYH artışı beklentileri aşarak yıllık bazda yüzde 3,5 olarak gerçekleşti. Çeyrek bazda en güçlü artış yüzde 5,1 ile son çeyrekte gerçekleşti. 2013’teki büyümeye en büyük katkı, özellikle tarımsal ürün ve otomobil ihracatı ile (yüzde 13,5 ile güçlü bir artış kaydeden) ihracattan geldi.
Romanya, Avrupa Birliği genelinde tarıma bağımlılığı en yüksek olan ülkedir. Çalışan nüfusun neredeyse yüzde 31’i tarım sektöründe istihdam edilmektedir. Dolayısıyla ülkenin ekonomisi hava koşullarına güçlü şekilde bağlıdır. 2013 yazında tarımsal hasat iyi olmuş ve bu pozitif arz şoklarına yol açmıştır. 2013 yılında, Romanya’nın tarımsal üretim çıktısı (%25 artışla) 17 milyar Avro olarak gerçekleşmiştir; bu rakam AB-28 ülkelerinin toplam tarımsal çıktısının neredeyse yüzde 5’ini oluşturmaktadır.
Tarımsal ürün ihracatının yanı sıra, otomobil üretimi de Romanya’nın dış ticaretine önemli katkıda bulunmuştur. Romanya AB’de işgücü maliyetleri en düşük ülkelerden biri olduğundan, ülke OEM’ler (Orijinal Ekipman İmalatçıları) tarafından fabrika kurmak için tercih edilen bir ülke olmuştur (Özellikle Ford ve Romanya’nın Dacia markasına yeni bir nefes getiren Renault). Romanya’nın mevcut üretim kapasitesi ile birlikte uluslararası otomotiv sektörü için geliştirilen perspektifler ülkeye katma değer yaratmıştır.
Coface Orta Avrupa Bölgesi Ekonomisti Grzegorz Sielewicz bu durumu şöyle açıklıyor: “Romanya 2013 yılında tüm Avrupa genelinde en yüksek GSYH artış oranlarından birini kaydetmiştir. Yüzde 3,45’lik büyüme oranı Avro bölgesindeki resesyonu ve yüzde 1,2’lik Orta ve Doğu Avrupa ortalamasını önemli ölçüde aşmıştır. Bu olumlu performansa katkıda bulunan en önemli etkenler tarımsal hasadın iyi olması ve yüksek ihracat düzeyidir. Ancak bunların ikisi de sürdürülebilir etkenler olarak düşünülemez. İleri ekonomilerdeki toparlanma, Romanya’nın özellikle otomotiv sektörü olmak üzere dış ticareti için yararlı olacaktır. Ancak ülkenin iç durumu kısıt teşkil etmeye devam etmektedir.”
Sektör Barometresi
Ulaştırma: Romanya ekonomisinin temel direklerinden biri
Romanya’da ulaştırma sektörü ülke ekonomisinin önemli temel direklerinden birisini oluşturuyor. 2012 yılında ülkede yük taşımacılığı hacmi GSYH’nın yüzde 108’i olarak gerçekleşmiştir (Yüzde 95’lik AB ortalamasının üzerinde ancak bölgedeki benzer ülkelerin çoğundan düşük). Bulgaristan ve Polonya, sırasıyla yüzde 174 ve yüzde 137 ile en yüksek paylara sahip olmuştur.
Özellikle Romanya’nın ana ticaret ortağı konumundaki Avro bölgesinde yaşanan toparlanma ile birlikte bu hizmetlere olan talebin arttığı düşünüldüğünde ulaştırma sektörü olumlu beklentiler sunmaktadır. Bununla birlikte, ulaştırma hizmetlerine olan talepteki artış bu sektörde faaliyet gösteren tüm Romanyalı şirketler için doğrudan bir net kâr artışına dönüşmeyecektir. Yoğun rekabet fiyatların düşmesine ve istikrarlı sabit maliyetler karşısında daha düşük marjların kabul edilmesine yol açabilir.
Tarım: 2013 yılında mükemmel hasat
Romanya’da, diğer Orta ve Doğu Avrupa ülkelerine göre tarımsal üretim artışı daha yüksek olmuştur. Ancak, tarım sektörünün olumlu katkısı ülkenin hasılasında kalıcı bir etken olarak görülemez. Öte yandan sektör barometresinde görüldüğü gibi, birçok küçük işletmenin sabit maliyetlerin sebep olduğu baskı altında kâr için mücadele ettiği tarımsal gıda sektörü orta düzeyli bir riske sahiptir.
Dış faktörler bakımından, Romanya’nın Ukrayna’daki çalkantıdan yararlanması mümkündür. Ukrayna’da son zamanlardaki çalkantılar, Romanya’nın Karadeniz havzasında tahıl piyasasında önemli bir oyuncu haline gelmesi için fırsat yaratmıştır. Rusya ve Ukrayna bölgedeki önemli tahıl üreticileri konumundadır. Romanya’ya göre sırasıyla dört ve üç kat daha fazla üretime sahiptirler. Bununla birlikte söz konusu iki ülkenin üretimlerinin bu yıl azalacağı tahmin edilmektedir. (Rusya için yüzde 4, Ukrayna için yüzde 10 kadar) Dünya genelinde talep istikrarının sürmesi halinde Romanya üretim kapasitelerini güçlendirebilecek ve ihracat fiyatlarını etkileyebilecektir.
2014: ...tekrar aynı performansı yakalayabilecek mi?
Coface, 2014 yılında Romanya’nın Orta ve Doğu Avrupa bölgesinde GSYH artış hızının yükselmeyeceği iki ülkeden birisi (Letonya ile birlikte) olacağını tahmin etmektedir. Güçlü büyüme dinamiklerinin tekrarlaması olası görünmemekle birlikte baz etkileri yılın ikinci yarısında açık bir şekilde görülebilecektir. 2014 yılı için tahmin edilen reel GSYH artış oranı yüzde 2,5’tir. Öngörülen büyüme oranı Romanya’yı yüzde 2,4 olarak tahmin edilen Orta ve Doğu Avrupa ortalamasına daha da yakınlaştıracaktır.
2014 yılı için tarımsal hasıla beklentileri karışık olmakla birlikte en gerçekçi senaryo hasadın 2013 yılına göre daha düşük olması gibi görünmektedir. Romanya sanayiinin performansına güçlü bir katkıda bulunan otomotiv sektöründe yeni otomobil talebi ihracatın sürükleyicisi olmaya devam edecektir. Her ne kadar kredi artışındaki durgunluk bir kısıt oluştursa da hanehalkı harcamalarındaki artış ile birlikte iç talep de iyileşme işaretleri gösterecektir. Şirketler ekonomik toparlanmanın sürdürülebilirliği konusunda halen tam olarak ikna olmadıklarından sabit varlık yatırımlarındaki artış, özel tüketimdeki artış ile aynı seviyelerde olmayacaktır
Coface Orta Avrupa Bölgesi Ekonomisti Grzegorz Sielewicz sözlerini şöyle tamamlıyor:“Geçtiğimiz yıl büyümeye katkıda bulunan etkenler sürdürülebilir olmadığından 2013 yılının ekonomik performansı böyle güçlü seviyelerde devam edemeyecektir. 2014 yılının ilk iki çeyreğinde görülen teknik resesyon da zaten bunu doğrulamaktadır. Bununla birlikte 2014 yılında yüzde 2,5’lik istikrarlı büyüme oranı, Avro bölgesi ülkelerine sevk edilen önemli ihracat hacimleri ve ülke ekonomisinin iç talep doğrultusunda kademeli olarak yeniden dengelenmesi ile desteklenecektir.”